Com.press

e-wydania

Com.press 6(1) 2023 • sierpień 2023

DOI https://doi.org/10.51480/compress.2022.6-1
Download PDF

Od redakcji

Kontynuując rozważania z powodzeniem podjęte na VI Kongresie Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej (13th Central And Eastern European Communication and Media Conference, CEECOM) oraz V Konferencji z cyklu „Wiedza – Komunikacja – Działanie” (Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ), tematem przewodnim pierwszego tegorocznego numeru „Com.press” są zjawiska na styku algorytmizacji, platformizacji, datafikacji i sztucznej inteligencji.

Badania prowadzone od ponad 70 lat nad obszarem sztucznej inteligencji i komunikacji biegną po oddzielnych trajektoriach (Eom, Kim, 2022). Jednak wraz z rosnącą liczbą spersonalizowanych platform medialnych istotne zdaje się stwierdzenie, że algorytmy na stałe wpisały się w rytm naszego życia społecznego. Większość badań sugeruje, że użytkownicy są w dużej mierze nieświadomi funkcjonowania algorytmów (Eslami i in., 2015; Powers, 2017; Schwartz i Mahnke, 2021). Jak zauważa David Beer (2009), nowoczesne technologie w coraz większym stopniu filtrują, porządkują i ostatecznie stanowią codzienne doświadczenia użytkowników. Należy zatem poddać głębszej refleksji procesy funkcjonowania datafikacji, algorytmizacji i sztucznej inteligencji w społeczeństwie informacyjnym.

Bieżące wydanie „Com.pressu” prezentuje szeroki zakres naukowych i praktycznych perspektyw na temat relacji i implikacji, jakie zachodzą między mediami a datafikacją, algorytmizacją i sztuczną inteligencją. Niniejsze wydanie zachęca badaczy mediów do podjęcia krytycznej analizy w tym zakresie. Ogromna ilość uzyskanych danych stworzyła bezprecedensową okazję do zastanowienia się, w jaki sposób datafikacja, algorytmizacja i sztuczna inteligencja zrewolucjonizowały dyscyplinę nauk o komunikacji społecznej i mediach, przynosząc tym samym znaczące implikacje dla całego społeczeństwa.

Pierwszy tegoroczny numer otwiera tekst autorstwa Oliwii Trojanowskiej pt. Monetyzacja treści w internecie na przykładzie „Gazety Wyborczej”. W artykule skupiono się na kwestii skuteczności wprowadzonej strategii monetyzacji – płatnej zapory treści zamieszczanych w serwisie „Gazety Wyborczej”. Analizowany jest okres, gdy w ramach serwisu internetowego wprowadzono tzw. paywall. Przyjęta strategia metodologiczna zakłada wykorzystanie szeregu technik badawczych: analizy wyników finansowych z lat 2014–2021, analizy liczby nakładów wydań papierowych tytułu oraz analizy liczby subskrypcji serwisu wyborcza.pl. Autorka pogłębiła badanie poprzez przeprowadzenie wywiadów z pracownikami „Gazety Wyborczej”, które stanowią istotny i oryginalny wkład w podjętą tematykę.

Kolejne dwa teksty związane są z mediami społecznościowymi. Pierwszy z nich, autorstwa Julii Molibog, pt. Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności w polskich mediach. Analiza wpisów w serwisie Twitter, prezentuje próby analizy treści wpisów na temat Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), opublikowanych w serwisie Twitter. Autorka wyjaśnia w nim, ile wpisów opublikowano na oficjalnych kontach w serwisie Twitter prowadzonych przez dwa konkurencyjne kanały informacyjne: TVN24 i TVP Info. Kto jest autorem komentarzy i opinii publikowanych na profilach wybranych stacji? Który temat ilościowo dominował w dyskursie oraz czy – i jeśli tak, to w jaki sposób – urzeczywistniają się koncepcje pluralizmu zewnętrznego i plemienności dziennikarskiej?

Drugi z wymienionych wyżej tekstów ukazuje, jak znaczącą rolę w sytuacji wojny w Ukrainie odegrały (i wciąż odgrywają) media społecznościowe, w tym komunikatory internetowe typu Messenger. W artykule pt. Grupa dyskusyjna na Messenger jako przestrzeń organizacji pomocy dla uchodźców z Ukrainy – obserwacja uczestnicząca ukryta, autor artykułu Mateusz Kot skoncentrował się na analizie aktywizacji wolontariuszy i ich sposobie komunikowania się w czasie realizacji zadań pomocowych uchodźcom na początku wojny w Ukrainie. Autor zauważa, że w czasie gdy podkreślano destrukcyjną rolę mediów społecznościowych jako miejsca dezinformacji, powstawały w nich również obszary służące konstruktywnym działaniom pomocowym.

Analizy ewolucji chińskiej dezinformacji w obliczu COVID-19 oraz skonfrontowania jej z rosyjskim odpowiednikiem podjęła się Julia Dobrowolska. Tekst Nowa odsłona chińskiej dezinformacji – rosnąca zbieżność z rosyjskimi taktykami a pandemia COVID-19 w interesujący sposób przedstawia problematykę chińskiej dezinformacji i jej zbieżność z rosyjskimi działaniami w tej sferze. Analizie porównawczej poddano praktyki dezinformacyjne wykorzystywane przez oba kraje, ze szczególnym uwzględnieniem ich potencjału w kontekście prowadzenia operacji wpływów. W tekście zaprezentowano m.in. przykłady działań typu wolf-warrior diplomacy na Twitterze, poczynania Pekinu w USA, Afryce i Europie oraz aplikację TikTok w roli chińskiego narzędzia wpływu. Autorka pozostawia czytelnika z wnioskiem, że „chińska dezinformacja będzie coraz potężniejszym narzędziem wykorzystywanym przez ten kraj na arenie międzynarodowej”.

Yan Miao w artykule pt. Człowiek, społeczeństwo i przestrzeń – analiza porównawcza strategii ilustrowania przekazów na temat walki z ubóstwem w Chinach w anglo – i chińskojęzycznym serwisie Chinadaily.com.cn w latach 2016–2021 przyjrzał się zjawisku storytellingu w dyplomacji publicznej Chin. Wyniki przedstawionej analizy porównawczej pozwoliły stwierdzić istnienie różnych strategii ilustrowania przekazu w sposobie relacjonowania chińskiego programu walki z ubóstwem, które redakcja „China Daily” przyjęła w odniesieniu do audytorium zagranicznego i chińskiego.

Prezentowany numer „Com.pressu” zamykają dwa artykuły o tematyce rozwoju sztucznej inteligencji w świecie mediów i komunikacji społecznej. Oliwia Szeląg w tekście Problem stronniczości w ocenie dzieł popkultury stworzonych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji. Analiza porównawcza Konkursu Piosenki Eurowizji i AI Song Contest (2020–2022) podejmuje się analizy nowych zjawisk komunikacyjno-medialnych. Autorka porównuje procedury głosowania i mechanizmy ograniczające problem stronniczości stosowane w obu konkursach, wykorzystując w tym celu metodę process tracing oraz jakościową analizę treści.

Artykuł Aleksandry Skrzypiec pt. Rola antropomorfizacji i genderyzacji maszyn w komunikacji ekstrapersonalnej koncentruje się na przeglądzie i analizie piśmiennictwa z zakresu Human-Computer Interaction oraz Robot-Computer Interaction i opisuje relacje pomiędzy człowiekiem a pozaludzkimi agentami, uwzględniając jednocześnie społeczne konsekwencje antropomorfizacji i genderyzacji wytworów nowoczesnych technologii.

W imieniu redakcji „Com.Press” oraz autorów tekstów życzymy Państwu przyjemnej lektury!

Patrycja Cheba i Roksana Gloc

redaktorki wydania


6(1) Media i komunikacja społeczna

Monetyzacja treści w internecie na przykładzie „Gazety Wyborczej”

Monetization of content on the Internet using the example of "Gazeta Wyborcza"
ABSTRAKT
W niniejszym artykule dokonano analizy strategii monetyzacji „Gazety Wyborczej” w latach 2014–2021, a więc w okresie, w którym tytuł wprowadził w obrębie swojego serwisu internetowego paywall. Postawiona została hipoteza, według której płatna zapora treści zamieszczanych w serwisie może być skutecznym sposobem monetyzacji w internecie. Badaniu poddane zostały wyniki finansowe „Gazety Wyborczej” w odniesieniu do przychodów w latach 2014–2021, liczba nakładów wydań papierowych tytułu oraz liczba subskrypcji serwisu wyborcza.pl w latach 2014–2021, a także przeprowadzono wywiady pogłębione z pracownikami „Gazety Wyborczej”.

Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności w polskich mediach. Analiza wpisów w serwisie Twitter

The National Recovery and Resilience Plan in the Polish media. Analysis of Twitter posts
ABSTRAKT
Celem niniejszego artykułu jest analiza treści wpisów na temat Krajowego Planu Odbudowy (KPO), opublikowanych w serwisie Twitter. Obserwacji poddano dwie największe stacje informacyjne w Polsce: TVP Info oraz TVN24. W części teoretycznej omówiono wybrane zagadnienia dotyczące samego serwisu społecznościowego, pluralizmu mediów oraz obszarów prowadzenia analizy zawartości mediów. W części empirycznej wykorzystano metodologię badań jakościowych. Zastosowano technikę analizy zawartości mediów z wykorzystaniem wcześniej opracowanego klucza kategoryzacyjnego. Dzięki temu możliwe było wskazanie dynamiki dyskursu, autorów opinii oraz wątków tematycznych, jakie pojawiały się w serwisie społecznościowym.

  • Mateusz Kot • Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńsksiego w Warszawie

Grupa dyskusyjna na komunikatorze Facebook Messenger jako przestrzeń organizacji pomocy dla uchodźców z Ukrainy – obserwacja uczestnicząca ukryta

A discussion group on Facebook Messenger as a space for organizing help for refugees from Ukraine - covert participant observation
ABSTRAKT
Niniejszy artykuł stara się uzupełnić lukę w literaturze dotyczącej wykorzystania komunikatora Facebook Messenger jako przestrzeni organizowania pomocy w przypadku kryzysu o zasięgu międzynarodowym – jakim jest wojna w Ukrainie. Celem badania jest odpowiedź na pytanie: czy Messenger był efektywnym narzędziem do organizacji pracy grupy spontanicznie zebranych wolontariuszy w początkowej fazie tego kryzysu. Aby znaleźć odpowiedź posłużono się metodą ukrytej obserwacji uczestniczącej, kategoryzacji treści czatu oraz metody ilościowej, za pomocą której określono liczbę członków grupy i ich aktywność. Okazało się, że Facebook Messenger pozwala na wspieranie organizacji grupy i koordynację jej zadań, jednak generuje ograniczenia, wyszczególnione w tekście artykułu i nie jest narzędziem zaspokajającym wszystkie potrzeby komunikacyjne.

Nowa odsłona chińskiej dezinformacji – rosnąca zbieżność z rosyjskimi taktykami a pandemia COVID-19

A New Look at Chinese Disinformation - Growing Convergence with Russian Tactics and the COVID-19 Pandemic
ABSTRAKT
Dezinformacja nie jest zjawiskiem nowym, jednak niewątpliwie coraz powszechniejszym, stanowiącym zagrożenie zarówno dla współczesnych społeczeństw, jak i państw demokratycznych. Celem artykułu jest analiza ewolucji chińskiej dezinformacji, która stała się wyraźna od chwili wybuchu pandemii COVID-19, oraz skonfrontowanie jej z rosyjskim odpowiednikiem. Artykuł przedstawia wcześniejszą, defensywną praktykę Pekinu w kontekście rozprzestrzeniania dezinformacji, polegającą na poprawie wizerunku Chin za pomocą pozytywnych przekazów dotyczących państwa. Szczególna uwaga została poświęcona zmianie chińskiego podejścia od czasu pandemii COVID-19 na bardziej ofensywne, korzystające z rosyjskich metod i narzędzi dezinformacyjnych. Przedstawiono m.in. obecność chińskich dyplomatów na Twitterze w duchu wolf-warrior diplomacy, działania Pekinu w USA, Afryce i Europie oraz chińskie narzędzia wpływu, takie jak TikTok. W artykule analizuje się także podobieństwa i różnice pomiędzy chińską i rosyjską dezinformacją, zwracając uwagę na słabe i mocne strony obu państw w kontekście prowadzenia operacji wpływów. Biorąc pod uwagę stosunkowo małą wiedzę na temat chińskich kampanii dezinformacyjnych, szybkość uczenia się oraz ogromny potencjał Chin w postaci zróżnicowanych narzędzi wpływu, zarówno online, jak i offline, można stwierdzić, że chińska dezinformacja będzie coraz potężniejszym narzędziem wykorzystywanym przez ten kraj na arenie międzynarodowej.

  • Yan Miao • Uniwersytet Jagielloński

Człowiek, społeczeństwo i przestrzeń – analiza porównawcza strategii ilustrowania przekazów na temat walki z ubóstwem w Chinach w anglo- i chińskojęzycznym serwisie Chinadaily.com.cn w latach 2016-2021

Man, society and space – comparative analysis of strategies for illustrating coverage of fighting poverty in China in the English- and Chinese-language service of Chinadaily.com.cn in the years 2016-2021
ABSTRAKT
25 lutego 2021 r. Chiny oficjalnie zadeklarowały zwycięstwo w walce z ubóstwem wdrażanej w latach 2012-2020, czyli pokonanie skrajnej biedy na terenie swojego kraju. Rozpropagowanie tego programu oraz jego realizacji wśród społeczności międzynarodowej stanowiło przy tym istotny wątek storytellingu w dyplomacji publicznej Chin, w której media i możliwość przekazu określonych treści za ich pośrednictwem, odgrywają kluczową rolę. W artykule przedstawione są wyniki porównawczej analizy zawartości ilustracji towarzyszących relacjom na temat chińskiego programu walki z ubóstwem, opublikowanych w latach 2016-2021 w anglo- i chińskojęzycznym serwisie portalu Chinadaily.com.cn, który jest największym chińskim anglojęzycznym portalem informacyjnym. Wyniki przeprowadzonego badania wskazują na odmienne strategie ilustrowania przekazów przyjęte przez redakcję China Daily w prezentowaniu badanego wątku odbiorcom zagranicznym oraz rodzimym. Uzyskane wyniki pozwalają na wskazanie różnic w sposobie ilustrowania polityki likwidacji ubóstwa w obu serwisach, a także identyfikację wizerunku tej polityki, który Państwo Środka chce przekazać światu za pośrednictwem mediów.

Problem stronniczości w ocenie dzieł popkultury stworzonych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji. Analiza porównawcza Konkursu Piosenki Eurowizji i AI Song Contest (2020-2022)

The problem of bias in the evaluation of pop culture works created with artificial intelligence. A comparative analysis of the Eurovision Song Contest and AI Song Contest (2020-2022)
ABSTRAKT
Autorka artykułu bada sposoby minimalizowania stronniczości w ocenie piosenek stworzonych przy użyciu sztucznej inteligencji na przykładzie AI Song Contest. Porównuje procedury głosowania w AI Song Contest i Konkursem Piosenki Eurowizji oraz formułuje hipotezę, że oba konkursy mają podobne mechanizmy głosowania oraz wprowadzają mechanizmy ograniczające stronniczość. Jednak rozwiązania, które stosują organizatorzy AI Song Contest, dążąc do zmniejszenia wpływu stronniczych zachowań na wynik głosowania, są efektywniejsze. Wynika to z zastosowania bardziej zaawansowanych barier technologicznych. Badanie zostało przeprowadzone za pomocą metod: process tracing oraz jakościowej analizy treści i obejmowało trzy pierwsze edycje AI Song Contest w latach 2020–2022. W procesie badawczym postawiono następujące pytania badawcze: 1) jakie podobieństwa w zakresie organizowania procedury wyłaniającej zwycięzców, a jakie różnice występują pomiędzy AI Song Contest a Konkursem Piosenki Eurowizji? 2) w jaki sposób organizatorzy AI Song Contest dążą do ograniczenia wpływu zachowań stronniczych w procedurze głosowania? W oparciu o te pytania przeprowadzono proces badawczy, który pozytywnie zweryfikował hipotezę. Badania porównawcze dostarczają wiedzy, w jaki sposób zwiększyć bezstronność w ocenie utworów muzycznych poprzez zastosowanie rozwiązań technologicznych.

Rola antropomorfizacji i genderyzacji maszyn w komunikacji ekstrapersonalnej

The role of anthropomorphization and genderization of machines in extrapersonal communication
ABSTRAKT
Rozwój zaawansowanych narzędzi ICT (ang. information and communication technologies), prowadzi do mediatyzacji życia społecznego na coraz większą skalę. Użytkowanie dostępnych na rynku technologii typu smart, korzystanie z pomocy wirtualnych asystentów to tylko niektóre z przykładów powszechnych już interakcji, pomiędzy człowiekiem a maszyną. Rozwój sztucznej inteligencji oraz robotyki coraz mocniej oddziałuje na świat mediów i komunikacji społecznej. Współcześnie, postęp technologiczny jest w szczególności związany z ulepszaniem inteligentnych systemów, dla których pierwowzór stanowi inteligencja biologiczna. Tym samym artefakty wyposażane w cechy, charakterystyczne dla istot ludzkich dołączają do kręgu aktorów komunikowania, pełniąc tym samym role nadawców oraz odbiorców treści. Artykuł oparty na przeglądzie i analizie piśmiennictwa z zakresu Human-Computer Interaction oraz Robot Computer-Interaction, traktuje o relacjach pomiędzy człowiekiem a pozaludzkimi agentami, uwzględniając jednocześnie społeczne konsekwencje antropomorfizacji i genderyzacji wytworów nowoczesnych technologii.

Polskie Towarzystwo Kumunikacji Społecznej
IDMiKS UJ

Institute of Journalism, Media and Social Communication

Content of the articles is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International license